|
маблағни ёки қарзга олинган нарсани ортиғи билан қайтаришга ҳам кирмайди. Чунки бунда қарз берувчи ортиғи билан қайтаришни шарт қилгани йўқ, қарзга олган нарсанинг устига қўшиб бераётгани ҳам йўқ. Аксинча қарзга олган нарсанинг ўзини, фақат ёши каттароғини ёки жисми каттароғини қайтаряпти. Ҳайвон ўрнига ҳайвон бериляпти. Демак у ортиқчаси билан қайтариш қабилидаги иш эмас, балки қарзни чиройли қилиб тўлашга киради. Шунинг учун Росулуллоҳ с.а.в. ортиқлик иллатини иллатликни ифодалайдиган таъбир билан келтириб: «чунки сизларнинг яхшингиз қарзни чиройлироқ қилиб қайтарганидир», «чунки одамларнинг яхшиси қарзни чиройли қилиб тўлаганидир», дедилар. Иллат эса аниқ кўриниб турибди. У қарзни ортиқчаси билан тўлаш эмас, чиройли қилиб тўлашдир. Демак гаровга олувчининг гаровга қўйилган нарсадан фойдаланиши фақат қарз берган пайтдагина ҳаром бўлади. Чунки у чиройли тўлашга кирмайди. Аксинча у қарзга берилган маблағни ёки нарсани ортиғи билан қайтариб олиш қабилидаги иш бўлиб қолади. Буни шарт қилдими ёки қилмадими, фарқи йўқ. У одатда ўзи ҳадя қилиб юрган ҳадя қабилидаги иш бўлмайди.
Лекин бунинг барчаси гаровга қўйилган нарсадан фойдаланиш эвазсиз бўлганда бўлади. Аммо агар эваз билан фойдаланадиган бўлса, масалан гаровга қўювчи гаровга олувчига ҳовли-жойни эваз билан ижарага берса бу ҳолатда қарз берганда ҳам, бошқа пайтда ҳам гаровга қўйилган нарсадан фойдаланиши жоиздир. Чунки бунда қарз бериб фойдаланган бўлмайди, балки ижарадан фойдаланган бўлади. Фақат бу ҳеч бир тарафкашликсиз тўланадиган ижара ҳақи билан бўлиши шарт. Агар гаровга олганнинг тарафини оладиган бўлса бу эвазсиз фойдаланиш ҳукмида бўлиб қолади. Бу қарз муомаласида жоизмас, бошқа пайтда жоиздир.
418-бет
Бетлар: 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434